PCOS en zwanger worden

Wat is PCOS?

PCOS staat letterlijk voor meerdere (poly) vochtblaasjes/cysten (cysteus) in de eierstok (ovarium). Dit zorgt voor een verstoorde hormoonhuishouding, waardoor de eisprong en dus ook de menstruatie voor langere periodes uitblijft. Vrouwen met PCOS hebben dan ook vaak, naast andere vervelende symptomen, een verminderde vruchtbaarheid.

Normale hormoonhuishouding

Bij een normale menstruatiecyclus scheiden de hersenen na de menstruatie de hormonen FSH (Follikel Stimulerend hormoon) en LH (Luteïniserend Hormoon) uit. FSH zorgt ervoor dat de eiblaasjes (follikels) rijpen. In een follikel zit een eicel en de follikels blijven groeien tot de eicel klaar is voor de eisprong. LH wekt bij een bepaald niveau de eisprong op.

Onder invloed van beide hormonen gaan je eierstokken oestrogeen en progesteron produceren. Door de toename van deze hormonen wordt het baarmoederslijmvlies opgebouwd ter voorbereiding op de innesteling van een bevruchte eicel. Vindt er geen innesteling plaats? Dan sterft de eicel af, dalen de hoeveelheden progesteron en oestrogeen en wordt het opgebouwde baarmoederslijmvlies afgebroken en uitgescheiden via je vagina: de menstruatie. Je cyclus begint opnieuw.

Hormoonhuishouding bij PCOS

Als je PCOS hebt, gaat er het een en ander mis met de belangrijke hormonen van je cyclus:

• Je produceert te veel LH.
• Je produceert te weinig FSH.
• Er is soms te veel insuline, het hormoon dat je bloedsuikerspiegel regelt.
• Er is vaak te veel testosteron, het mannelijke geslachtshormoon, waar vrouwen normaal gesproken lage hoeveelheden van aanmaken.

Door deze verstoorde hormoonhuishouding rijpen de eiblaasjes niet goed en ontstaan uit de follikels meerdere met vocht gevulde blaasjes in je eierstokken. Hierdoor blijft je eisprong, en dus de menstruatie, vaker uit. Bij een normale menstruatiecyclus menstrueer je ongeveer 13 tot 14 keer per jaar. Bij PCOS is dit minder dan 8 keer paar jaar. Hierdoor kan je een onregelmatige menstruatiecyclus hebben of kan je menstruatie zelfs helemaal uitblijven. Je bent dan verminderd tot niet vruchtbaar.

Oorzaken PCOS

De precieze oorzaak van PCOS is niet bekend, maar artsen suggereren dat het een combinatie is van meerdere factoren. De oorzaak is voor een deel erferlijk, aangezien het in sommige families vaker voorkomt dan in andere. Ook overgewicht speelt een rol. Als je aanleg hebt voor PCOS en je komt aan, is de kans groter dat je het krijgt, dan wanneer je op gewicht blijft.

Diagnose PCOS

Alleen een arts kan de diagnose van PCOS stellen. Dit doet hij door middel van bloedonderzoek en echoscopisch onderzoek. Je bloed wordt onderzocht op de diverse hormoonwaarden. Bij afwijkingen in je bloed volgt eventueel een bloedonderzoek naar je glucose-, insuline- en cholesterolwaarden. Deze waarden kunnen namelijk ook verstoord zijn.

Naast een bloedonderzoek, doet de gynaecoloog ook een inwendig onderzoek door middel van een echoscopie. Hierbij wordt gekeken naar het aantal blaasjes in je eierstokken. Bij iemand zonder PCOS zitten er gemiddeld 3 tot 8 blaasjes in de eierstokken. Bij iemand met PCOS zijn dit er minstens 12 in één of beide eierstokken.

PCOS en zwanger worden

Wanneer je PCOS hebt, is het een stuk lastiger om zwanger te worden. Je eisprong blijft immers vaak uit, waardoor je verminderd vruchtbaar bent. Er zijn een aantal behandelingen die je eisprong stimuleren en de kans op een zwangerschap vergroten.

Afvallen

Overgewicht staat in nauw verband met PCOS. Afvallen is dan ook erg belangrijk als je zwanger wilt worden. Doe dit niet met behulp van crashdiëten, maar door gezonde voeding en voldoende beweging. De menstruatiecyclus herstelt zich dan en vaak komen de eisprongen spontaan weer terug. Afvallen verhoogt de kans op een zwangerschap sterk.

Tabletten (clomifeencitraat)

Het nemen van tabletten clomifeencitraat is vaak, na afvallen, het eerste medische advies van je arts. Je slikt de tabletten vier dagen per cyclus en kan op verschillende manieren bijhouden of de eisprong plaatsvindt.

Bij 80% van de vrouwen die de tabletten slikt, vindt een spontane eisprong plaats. Ruim 50% wordt zwanger. Wel is er een licht verhoogde kans op een meerling en bestaat de kans dat je last krijgt van stemmingswisselingen. Wanneer tabletten niet werken, kan je overstappen op een andere behandeling.

Injecties (gonadotrofine)

Wanneer de tabletten geen of weinig effect hebben, kan je overgaan op injecties. Deze bevatten FSH of HMG (Humaan Menopauzaal Gonadotrofine). De behandeling duurt een aantal dagen en jij of je partner kunnen de injecties zelf bij jou toedienen. Tijdens de behandeling volgt je arts je cyclus met echoscopische controles en zit je dus vaak in het ziekenhuis.

Als er maximaal 3 eiblaasjes rijp genoeg zijn, krijg je een tweede injectie met HCG (Humaan ChorionGonadotrofine). Dit zet de eisprong in gang. De eisprong vindt ongeveer 38 tot 40 uur na de injectie plaats.

Bij ongeveer 90% van de injectiebehandelingen vindt een eisprong plaats en bij ongeveer 50% van de vrouwen ontstaat een zwangerschap. Ook hier is de kans op een meerling groter. Daarnaast heb je kans op overstimulatie van de eierstokken. Wanneer 2 tot 3 blaasjes groter zijn dan 15 mm wordt de behandeling vroegtijdig gestopt.

Kijkoperatie (LEO)

LEO (Laparoscopische Elektrocoagulatie van de Ovaria) is een kijkoperatie waarbij je onder narcose gaat. Tijdens de operatie worden er oppervlakkige, kleine gaatjes in de eierstokken gebrand. Hierdoor verandert de aanmaak van hormonen in je eierstokken, waarna een eisprong kan optreden.

De kans dat je na een kijkoperatie zwanger wordt, is kleiner dan bij tabletten en injecties. Een nadeel is dat er soms verklevingen rond de eierstokken ontstaan, waardoor de eicel niet in de eileider terecht kan komen. Dit kan zorgen voor een buitenbaarmoederlijke zwangerschap.

Metformine

Metformine is een middel dat wordt gebruikt bij de behandeling van suikerziekte. Het werkt ook bij vrouwen met PCOS, omdat het de insulinewaarden verlaagt. Hierdoor wordt er minder testosteron aangemaakt. Het gebruik van dit middel bij PCOS is echter nog in de onderzoeksfase. Wanneer je hier interesse in hebt, kan je dit bespreken met je huisarts.

IVF

Wanneer het opwekken van de eisprong door bovenstaande behandelingen niet lukt, kan je IVF overwegen. IVF staat voor In Vitro Fertilisatie, hierbij vindt de bevruchting buiten je baarmoeder plaats. Lees hier meer over IVF.

Overige PCOS-symptomen en behandeling

Naast een verminderde vruchtbaarheid, heeft PCOS nog meer symptomen en gevolgen. Niet iedereen met PCOS heeft dezelfde klachten, maar de volgende symptomen komen vaak voor:

• Overbeharing
  Je kan last krijgen van (extra) haargroei op je kin, bovenlip, onderarmen, borst, dijen, buik en/of rug. Deze overbeharing ontstaat onder invloed van testosteron en is vooral afhankelijk van de gevoeligheid van de haarzakjes voor dit hormoon. Het kan daarom ook bij een normale testosteronwaarde voorkomen. Dit kan je zowel cosmetisch als met tabletten laten behandelen. Let op: een behandeling met tabletten mag niet wanneer je zwanger wilt worden. Er is dan namelijk een verhoogde kans op aangeboren afwijkingen.
• Acné
  Acné (puistjes) is te behandelen met bijvoorbeeld de anticonceptiepil, maar wanneer je zwanger wilt worden is dit geen optie. Er zijn diverse crèmes op de markt die acné verminderen. Bespreek dit met je (huis)arts. Deze kan je eventueel doorverwijzen naar een dermatoloog.
• Onregelmatige menstruatiecyclus
  Omdat de eisprong vaak uitblijft, heb je bij PCOS minder kans om zwanger te worden. Wanneer je menstruatie helemaal uitblijft is het verstandig om deze minstens vier keer per jaar ‘kunstmatig’ (bijvoorbeeld met de anticonceptiepil) op te roepen. Bespreek dit met je (huis)arts.
• Overgewicht
  PCOS en overgewicht staan met elkaar in verband. Het is belangrijk om af te vallen door gezonde voeding en voldoende beweging. Daarna komt de eisprong vaak zelfstandig weer op gang.
• Miskraam
  Vrouwen met PCOS hebben een verhoogde kans op een miskraam. Hier is helaas geen invloed op uit te oefenen.
• Stemmingsstoornissen zoals depressie. Vrouwen met PCOS lijken vaker last te hebben van stemmingsstoornissen zoals een depressie. Dit kan te maken hebben met de verstoorde hormoonbalans, maar ook met overgewicht of een onvervulde kinderwens. Met ondersteuning van een maatschappelijk werker of een psycholoog kan je hier weer uit komen.